中国国际广播电台
Uwiano kati ya mzingo wa
duara na kipenyo ulikuwa tatizo
kubwa na gumu katika hisabati.
Katika China ya kale wanahisabati
wengi walijitahidi kutafuta
jawabu la uwiano huo, lakini
hawakufanikiwa hadi karne
ya tano ambapo Zu Chongzhi
alipiga hatua kubwa katika
utatuzi wa tatizo hilo.
Zu Chongzhi alikuwa ni mwana-hisabati
mkubwa na mnajimu katika China
ya kale. Alizaliwa mwaka 429
katika mji ambao sasa unaitwa
Nanjing, watu wa familia yake
walikuwa na elimu ya unajimu
kizazi kwa kizazi. Kutokana
na mazingira ya familia yake,
tangu utotoni mwake Zu Chongzhi
alipewa elimu ya hisabati
na unajimu. Mwaka 464 alipokuwa
na umri wa miaka 35 alianza
kutafuta jawabu la uwiano
kati ya mzingo wa duara na
kipenyo.
Katika China ya kale, kutokana
na mazoezi ya kazi watu walikuwa
wanafahamu kwamba “mzingo
wa duara ni mara tatu na zaidi
kidogo kuliko kipenyo”. Lakini
“zaidi” kwa kiasi gani? Majibu
yalikuwa tofauti. Zu Chongzhi
alitopea katika hesabu zake
na baadaye akifanya hesabu
tena na tena na mwishowe akapata
jawabu lake lenye namba saba
mbele ya nukta yaani kati
ya 3.1415926 na 3.1415927.
Jawabu hilo ni sawa na jawabu
walilolipata wana-hisabati
wa nchi za nje baada ya miaka
zaidi ya 1000. Ili kukumbuka
mchango wake katika uwiano
huo wana-hisabati wa nchi
za nje wanaita alama ya uwiano
kati ya mzingo wa duara na
kipenyo kuwa “Uwiano wa Zu”.
Licha ya mafanikio aliyopata
kuhusu uwiano kati ya mzingo
wa duara na kipenyo, naye
pia alishirikiana na mwanawe
kufanikiwa kupata kanuni ya
kuhesabu ujazo wa tufe. Kanuni
waliyotumia ilipewa na jina
la “Cavalieri” katika nchi
za Magharibi wakati Mtaliana
Cavalieri alipogundua kanuni
hiyo miaka elfu moja baadaye.
Ili kuwakumbuka baba na mwana
kanuni hiyo pia inaitwa “kanuni
ya Zu” katika elimu ya hisabati.
Mafanikio ya Zu Chongzhi
katika uwanja wa hisabati
yameonesha kwa kiasi tu maendeleo
ya hisabati katika China ya
kale. Ukweli ni kwamba kabla
ya karne ya 14 China ilikuwa
imetangulia mbele katika hisabati.
Kwa mfano, uhakiki wa pembetatu
mraba katika hesabu za maumbo
ulikuwa umeandikwa katika
kitabu karne ya pili K.K.
wazo la namba hasi na kanuni
za kutoa na kuzidisha hesabu
za namba hasi na chanya zilikuwa
zimekwisha tolewa katika karne
ya kwanza.
|